Klasyfikacja podstawowa
Metka substancji
hyperreal.info
Tripraporty na NeuroGroove: http://neurogroove.info/tagi/chemia/inhalanty
Dyskusja na forum Talk: https://hyperreal.info/talk/poppers-t327.html
Wzór chemiczny
![[]](/wzory/Azotyn izoamylu.svg)
CC(C)CCON=OInne nazwy substancji
azotyn amylu, poppers, azotyn 3-metylobutylu
Odmiany nazwy substancji
poppersa, poppersem, poppersowi, poppersie
Wikipedia
Na polskiej Wikipedii substancji poświęcona jest strona: https://pl.wikipedia.org/wiki/Azotyn_izoamylu
Informacje ogólne
Azotyn izoamylu - organiczny związek chemiczny, ester kwasu azotowego oraz izopentalonu. Jest to ciecz barwy żółtej o specyficznym piekącym smaku. Wręcz niemożliwy do rozpuszczenia w wodzie, natomiast bardzo dobrze rozpuszczalny w rozpuszczalnikach organicznych. Stosowany zazwyczaj w przemyśle kosmetycznym.
Temperatura zapłonu mieści się w okolicach 209 stopni celcjusza. Temperatura zapłonu w -7.
Opracowania naukowe
Autorskie zdjęcia i filmy związane z substancją
Otrzymywanie / pozyskiwanie
Zaopatrz się w trójszyjną kolbę zaopatrzoną w rozdzielacz, mieszadło i termometr. Ochłodź kolbę w mieszaninie lodu z solą. Dodaj przez rozdzielacz roztwór 95g azotanu(III) sodu (NaNO2; 1,38 mola) w 375ml wody i uruchom mieszanie. Gdy temeratura spadnie poniżej 0°C (lub troszkę więcej) dodawaj powoli mieszaninę 25ml wody, 62,5g (34ml) stężonego kwasu siarkowego(VI) i 110g (135ml; 1,25 mola) pentan-1-olu ochłodzoną wcześniej do 0°C. Dodawanie musi być kontrolowane, by temperatura wahała się maksymalnie o 1°C, a wkraplanie zajęło 45-60 minut. Pozostaw mieszaninę na 1,5 godziny i odsącz znad utworzonego siarczanu sodu. Wlej do rozdzielacza i oddziel górną żółtą warstwę azotynu amylu, przemyj ją następnie roztworem 1g wodorowęglanu sodu (NaHCO3; "soda oczyszczana") i 12,5 g chlorku sodu (NaCl, "sól kamienna") w 50ml wody. Wysusz następnie nad 5-7g bezwodnego siarczanu(VI) magnezu (MgSO4). Otrzymano 107g (wydajność 73%) azotynu amylu.
H2SO4 + 2 NaNO2 -> Na2SO4 + 2 HNO2;
CH3-(CH2)4-OH + HNO2 -> CH3-(CH2)4-ON=O + H2O
(Practical Organic Chemistry, A. Vogel)
Zastosowanie
Zastosowanie medyczne
Azotyn izoamylu jest używany w medycynie jako antidotum przy zatruciach cyjankami (m.in. cyjankiem potasu), cyjanowodorem i innymi związkami cyjanowymi, ponieważ przyczynia się do wytwarzania methemoglobiny, która łatwo ulega wiązaniom z tymi związkami chemicznymi, tworząc związki nietoksyczne dla organizmu ludzkiego.
Dawniej znajdował zastosowanie także przy atakach astmy oskrzelowej, migreny oraz dusznicy bolesnej w chorobie niedokrwiennej serca z uwagi na działanie rozszerzające naczynia krwionośne i obniżające ciśnienie krwi.
Zastosowanie rekreacyjne
Inne zastosowania
Azotyn izoamylu jest stosowany głównie w odświeżaczach powietrza, sprejach do czyszczenia głowic magnetycznych w odtwarzaczach kasetowych (magnetofonach) oraz preparatach do czyszczenia skóry. W przemyśle chemicznym znajduje zastosowanie jako odczynnik nitrozujący, używa się go także do otrzymywania związków dwuazoniowych. Wykorzystuje się go również w przemyśle kosmetycznym, ale w Polsce znajduje się od 2002 roku na liście substancji, których stosowanie w kosmetykach jest niedozwolone.
Jednym z elementów indywidualnego pakietu przeciwchemicznego w wersji IPP-51M stosowanego w polskim wojsku do dezaktywacji bojowych środków trujących są dwie szklane ampułki o pojemności około 0,5 cm³ każda, zawierające azotyn izoamylu, który jest stosowany jako antidotum przy zatruciach związkami cyjanowymi. W modyfikacji IPP-74 zrezygnowano z jego użycia, umieszczając w zamian roztwór złożony z 40% etanolu, 40% eteru dietylowego, 19% chloroformu i 1% amoniaku.