Mak lekarski
Klasyfikacja podstawowa
Metka substancji
Wygląd
hyperreal.info
Tripraporty na NeuroGroove: http://neurogroove.info/tagi/natura/Inne
Dyskusja na forum Talk: https://hyperreal.info/talk/mak.html
Inne nazwy substancji
mak
Odmiany nazwy substancji
maku lekarskiego, makowi lekarskiemu, makiem lekarskim, maku lekarskim, makiem, maku, makowi
Wikipedia
Na polskiej Wikipedii substancji poświęcona jest strona: https://pl.wikipedia.org/wiki/Mak_lekarski
Informacje ogólne
Gatunek jednorocznej rośliny uprawnej z rodziny makowatych. Mak lekarski (Papaver somniferum L.) jest obecnie rośliną uprawną, przeznaczoną do wielostronnego wykorzystania. Ze względu na alkaloidy występujące w soku mlecznym, zwanym opium, słoma makowa jest surowcem dla przemysłu farmaceutycznego. Nasiona natomiast ze względów smakowych i odżywczych, są wykorzystywane w przemyśle spożywczym.
Opracowania naukowe
Zawartość morfiny w makówkach z pędu głównego i pędow bocznych rośliny maku lekarskiego Papaver somniferum L.[1]
Autorskie zdjęcia i filmy związane z substancją
Otrzymywanie / pozyskiwanie
Zastosowanie
Zastosowanie medyczne
Właściwości lecznicze: powlekające skórę i błony śluzowe, zmiękczające, osłaniające, wyraźnie przeciwzapalne; przeciwkaszlowe, uspokajające.
Wskazania: chrypka, kaszel, zapalenie oskrzeli i krtani, stan zapalny gardła; podrażnienie przewodu pokarmowego, nieżyt żołądka i jelit; stany zapalne i oparzenia skóry (okłady, przemywanie), stany zapalne powiek, spojówek i gałki ocznej; zmęczenie i podrażnienie oczu; worki pod oczami (okłady 30-40 minutowe 1-2 razy dziennie); stany zapalne narządów płciowych; nadmierne wysuszenie skóry, złuszczanie naskórka, uszkodzenie skóry lekami (przemywanie, okłady); rumień zapalny i trądzikowy (okłady, przemywanie). Stany zdenerwowania i bezsenności (także u dzieci).
Napar z płatków maku warto stabilizować dodatkiem niewielkiej ilości witaminy C, kwasem bursztynowym, cytrynowym lub migdałowym (szczypta na filiżankę lub szklankę naparu, zależnie od potrzeby i oczekiwanej siły zakwaszania). Szczególnie w kosmetyce są cenne napar z płatków maku z dodatkiem tych kwasów, przez co zyskuje on dodatkowe właściwości przeciwplamicze, rozjaśniające i zakwaszające. 200-400 mg witaminy C (kwasu askorbinowego) dodane na 1 filiżankę naparu z płatków róży polecam w likwidowaniu i łagodzeniu worków i cieni po oczami oraz do rozjaśniania plam wokół oczu. Dodatkowo do takiego naparu można dodać kwas galusowy (0,5 g/100 ml) o szczególnie silnych właściwościach przeciwzapalnych, antyrodnikowych, antyoksydacyjnych i rozjaśniających oraz lekko ściągających.
W dawnej medycynie stosowano napar z płatków (1 łyżka płatków na 1 filiżankę wrzątku; parzyć 20 minut, przecedzić, dodać miód lub sok malinowy; pić 4-6 filiżanek naparu dziennie; można podawać dzieciom), wyciąg płynny z płatków – Extractum Papaveris rhoeados fluidum na etanolu 30% i syrop z płatków maku polnego – Sirupus Rhoeados. W celu sporządzenia syropu 50 części wysuszonych i rozdrobnionych płatków maku wytrawiano z 1 częścią kwasku cytrynowego i z 500 częściami wody o temperaturze 35 stopni C. Następnie dodawano cukier (najczęściej 7 części uzyskanego wyciągu zagotowano z 13 częściami cukru, po czym mieszano z pozostałą częścią). Zażywać łyżkami kilka razy dziennie.
Zastosowanie rekreacyjne
Głownie do produkcji kompotu otrzymywana domową metodą "polska heroina". Wynaleziona przez dwóch studentów chemii z Gdańska w 1976 roku. "Kompot" ma postać gorzkiej, żółtobrązowej do ciemnobrązowej, lekko oleistej cieczy o ciężkim, słodkim zapachu.
"Kompot", oprócz heroiny, zawiera wiele innych alkaloidów makowych, związki budowy roślin pochodzące ze słomy makowej oraz zanieczyszczenia pochodzące ze środków chemicznych użytych do produkcji: amoniak, aceton lub inne rozpuszczalniki, ocet, zanieczyszczenia żywicami syntetycznymi. "Kompot" otrzymuje się przez ekstrakcję alkaloidów opiatowych z wywaru ze słomy makowej, acetylując je bezwodnikiem kwasu octowego na końcu procesu.
Inne zastosowania
Nasiona maku są używane do Makowca( ciasto przekładane masą ze zmielonego maku, cukru lub miodu oraz bakalii.
Sposoby przyjmowania, dawkowanie i zagrożenia
Mak lekarski uprawia się jednak nie tylko ze względu na nasiona. Słynie także z tego, że w jego soku mlecznym znajduje się uśmierzająca ból i działająca narkotycznie morfina, przydatna zwłaszcza w ciężkich stadiach choroby nowotworowej. Kolejny składnik soku - kodeina - wykorzystywana jest jako lek łagodzący suchy kaszel oraz nadpobudliwość, a papaweryna działa leczniczo przy kolce wątrobowej. Niestety, morfina powoduje niekorzystne zmiany w psychice i silnie uzależnia, dlatego można ją stosować jedynie na zlecenie lekarza. Dziesięć lat temu, aby przeciwdziałać narkomanii i ograniczyć możliwość nielegalnej produkcji opium, czyli zagęszczonego soku maku lekarskiego, oraz rodzimego wynalazku - "kompotu" - uprawę tej rośliny poddano ścisłej kontroli.
Opium to wysuszony sok z niedojrzałych makówek maku lekarskiego. Zawiera liczne alkaloidy, czyli związki psychoaktywne, m.in. morfinę, kodeinę, tebainę. Opium znane jest już od wieków i dawniej wykorzystywane było do uśmierzania bólu, jako środek nasenny i odurzający. Obecnie pozyskuje się je głównie w celu produkcji silniejszych narkotyków – morfiny i heroiny.
Opium to substancja psychoaktywna pozyskiwana z maku lekarskiego. Za jej narkotyczne właściwości odpowiadają alkaloidy – związki organiczne pochodzenia roślinnego o silnym oddziaływaniu na układ nerwowy ludzi i zwierząt. Szacuje się, że w mleczku makowym, z którego powstaje opium znajduje się co najmniej 20 (według innych źrodeł 50) alkaloidów, w tym morfina, kodeina, tebaina, narkotyna, papaweryna. Niektóre z nich stosuje się w lecznictwie – na przykład kodeinę, która znosi odruch kaszlu i morfinę działającą przeciwbólowo.
Produkcja opium Opium pozyskuje się z mleczka (soku) makowego – płynnej substancji zgromadzonej w rurach mlecznych rośliny. Najwięcej płynu znajduje się w łodygach i owocach (makówkach). W skład mleczka makowego wchodzą cukry, białka, lipidy oraz alkaloidy w stężeniu 15-28%. Ilość substancji psychoaktywnych zależy od właściwości gleby, na której rósł mak. Za najlepsze jakościowo opium uznaje się takie, w której występuje największa zawartość alkaloidu morfiny.
Żeby wydobyć mleczko z wnętrza rośliny, na zielonych, niedojrzałych makówkach robi się płytkie nacięcia, z których wypływa sok. Na początku jest rzadki, białawy, później wskutek procesu utleniania przybiera brązową barwę. Zastygły płyn przypomina gumę, z czasem twardnieje i robi się kruchy. Ma gorzki smak i charakterystyczny zapach. W takiej formie zdrapuje się go z makówki i suszy.
Obecnie największym producentem opium na świecie jest Afganistan. Odpowiada za ok. 90% światowej produkcji tego narkotyku. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest niska urodzajność gleb na terenie Afganistanu (mak to roślina mało wymagająca), panująca tam bieda i niska kultura rolna. Na produkcji opium bogacą się też rządzący talibowie, przez co od lat nie udaje się wprowadzić ograniczeń w eksporcie narkotyków z tego kraju.
Drogi podania opium Opium można podawać na kilka sposobów:
pijąc laudanum – przygotowuje się je zalewając opium alkoholem, spirytusem lub wodą z kwaskiem cytrynowym. Taka forma spożywania narkotyku była popularna zwłaszcza w XIX wieku, kiedy nalewki opiumowe były szeroko dostępne. Można było je robić także na własny użytek. Według oryginalnego przepisu do nalewki z opium dodawano przyprawy: szafran, cynamon i goździki. paląc – sposób wciąż bardzo popularny w krajach dalekiego Wschodu. Opium pali się za pomocą długiej fajki wdychając opary palonej substancji. Można również robić to przy użyciu kawałka folii aluminiowej, podgrzewając substancję od spodu płomieniem zapalniczki. dożylnie – sterylne opium wymieszane z kwaskiem cytrynowym i zagotowane wlewa się do strzykawki i wkłuwa w żyłę. Metoda bardzo niebezpieczna z uwagi na to, że nie można przewidzieć, jaka ilość substancji wywoła pożądany efekt. Osoba nigdy wcześniej niezażywająca narkotyków nawet przy kilku kroplach roztworu wpuszczonych do krwioobiegu może dostać poważnej niewydolności oddechowej, a nawet umrzeć.
Opium ma podobne działanie do innych narkotyków z grupy opiatów. Wprowadza w stan odprężenia, daje poczucie błogiego spokoju, znosi odczucia bólowe i oddala przykre myśli. Jednocześnie wyostrza zmysły słuchu, wzroku, zapachu. Głębokie rozluźnienie powoduje brak jakiejkolwiek motywacji do działania – zazwyczaj osoba pod wpływem substancji jedynie leży i „kontempluje” rzeczywistość. Taki stan utrzymuje się od jednej do kilku godzin, po czym pojawia się silna chęć ponownego zażycia narkotyku.
Funkcjonowanie na rynku lub w podziemiu
Chemia i farmakologia substancji
tzw. makowiny (Capita Papaveris, Fructus Papaveris immaturus, puste, pozbawione nasion makówki z 10 cm częścią łodygi) używane są do produkcji alkaloidów, głównie takich jak: morfina, kodeina lub papaweryna. Surowcem zielarskim są także nasiona (Semen Papaveris albis).
Nasiona zawierają bardzo dużo kwasu linolowego, wapnia, fosforu, magnezu, żelaza, cynku i manganu. Znajdują się w nich też aminokwasy oraz sporo błonnika.
Uzależnienie i sposoby jego leczenia
Status prawny w poszczególnych krajach
Polska
Do niedawna byliśmy w czołówce europejskich producentów maku, ale teraz plantacje stały się niedochodowe i większość zlikwidowano. Nasiona na wypieki sprowadzamy z Czech, gdzie przepisy są bardziej liberalne. W Polsce rosnące na rabacie samosiejki, a nawet odmiany ozdobne lub niskomorfinowe maku lekarskiego grożą wytoczeniem właścicielowi ogrodu sprawy karnej.
Możemy jednak cieszyć się urodą pokrewnych gatunków. Równie wielkie kwiaty w bogatej gamie odcieni tworzy bylinowy mak wschodni, zaś nieco mniejsze i bardziej delikatne - maki jednoroczne, np. biedronkowy, polny i ich odmiany mieszańcowe.
Do celów spożywczych uprawia się wyłącznie odmiany o znikomej zawartości morfiny (poniżej 0,06%), m.in. 'Mieszko', 'Rubin', 'Agat', 'Michałko' i 'Zambo'. Wymagane jest jednak urzędowe zezwolenie i poddawanie plantacji licznym kontrolom.