Pejotl
Klasyfikacja podstawowa
Metka substancji
Wygląd
hyperreal.info
Tripraporty na NeuroGroove: http://neurogroove.info/tagi/natura/lophophora-williamsii-meskalina
Dyskusja na forum Talk: https://hyperreal.info/talk/pejotl-tek-ogolny-t10697.html
Inne nazwy substancji
peyotl, peyote, hikuri
Odmiany nazwy substancji
pejotlu, pejotlem, pejotlowi, peyotlu, peyotlem, peyotlowi
Wikipedia
Na polskiej Wikipedii substancji poświęcona jest strona: https://pl.wikipedia.org/wiki/pejotl
Informacje ogólne
Lophophora williamsii to znany ze swoich właściwości psychoaktywnych gatunek niewielkiego, pozbawionego kolców kaktusa, występującego w naturze na pustyni Chihuahua (zarówno w części meksykańskiej, jak i należącej do USA) oraz w stepach północnego i środkowego Meksyku. Roślina preferuje grunty wapienne i gliniaste, na takich też rośnie najobficiej. Możliwa jest też domowa uprawa tego sukulenta, należy mieć jednak wówczas na uwadze, że rośnie on bardzo powoli, choć i tak z zasady szybciej, niż w naturze. Dość rozpowszechniona jest opinia, że kaktusy hodowane nie dorównują potencjałem psychoaktywnym tym rosnącym dziko, co ma się tyczyć w szczególności osobników szczepionych na innych kaktusach.
Nazwa "pejotl" wywodzi się z języka nahuatl, w którym ma oznaczać coś "migoczącego/połyskującego". Popularnie używane warianty pisowni to pejotl, peyotl i peyot. Polska nazwa to Jazgrza Williamsa, echinokaktus Williamsa bądź jeżowiec Williamsa. Jeszcze w latach 20. XX wieku w wyniku nieznajomości poszczególnych faz rozwojowych rośliny brano je za różne gatunki, stąd też funkcjonowało wiele nazw, takich jak Anhalonium lewinii, Anhalonium williamisii,Echinocactus williamsii, Lophophora lewinii, Mammiliaria williamsii i inne.
Inną błędną identyfikacją funkcjonującą przez długi czas było utożsamiania peyotlu z meskalową fasolką, która okazała się ziarnami Sophora secundiflora. Pejotl kojarzono także przez pewien czas z azteckim teonannacatl, nim zostało dowiedzione, że w tym wypadku chodzi o psychoaktywne grzyby. Do tego zamieszania przyczynili się znacznie hiszpańscy kronikarze, którzy opisując zwyczaje Indian posługiwali się określeniem peyot w wielu, przeważnie błędnych kontekstach oraz fakt sprzedawania na tradycyjnych meksykańskich targach pod nazwą peyot najróżniejszych towarów. Pejotl nie ma także nic wspólnego z meskalem, napojem alkoholowym wytwarzanym z agawy — jest to kolejny przykład tego, że niemal każdą substancję psychoaktywną używaną przez meksykańskich Indian utożsamiano w którymś momencie z półlegendarnym peyotlem.
Psychoaktywność pejotlu wynika z zawartości w nim licznym alkaloidów, z których najważniejszym jest meskalina, inne zaś to m.in. anhalina, anhalamina, anhalonidyna, lofoforyna, pellotyna, anhalidyna czy anhalinina. Część tych substancji wyodrębniono jeszcze pod koniec XIX wieku, w latach 20. XX wieku opracowano zaś dla niektórych z nich metody syntezy.
Opracowania naukowe
Edward F. Anderson- Peyote the Divine Cactus 1996.
Autorskie zdjęcia i filmy związane z substancją
Otrzymywanie / pozyskiwanie
Zastosowanie
Zastosowanie medyczne
Zastosowanie rekreacyjne
Inne zastosowania
Ze względu na duże znaczenie kulturowe i religijne pejotl jest dziś szeroko znany i poważany wśród wielu meksykańskich i amerykańskich Indian. W Stanach Zjednoczonych, gdzie peyote jest pod ścisłą ochroną a jego posiadanie i używnaie jest zakazane przez prawo, plemiona wykorzystujące tę roślinę do celów ceremonialnych mogą ją pozyskiwać i posiadać właściwie bez przeszkód, gwarantuje to Ustawa o wolności religijnej Indian Amerykańskich.
Badacze rozróżniają zazwyczaj dwa główne nurty kultu pejotlu: "stary" kult meksykański, datowany na tysiące lat i nowy, zwany czasem "peyotyzmem", reprezentowany przez Indian Ameryki Północnej zamieszkujących USA i Kanadę, a więc żyjących przeważnie na terenach, gdzie pejotl nigdy naturalnie nie występował — początki tego kultu datuje się na XIX wiek, ma on też charakter bardzo synkretyczny, tj, łączący elementy tradycyjnych plemiennych wierzeń i chrześcijaństwa.
W ramach "starego" kultu pejotlu był on wykorzystywany w wieszczeniu, pełnił funkcję integrującą grupę bądź plemię, stanowił magiczna ochronę przed złem — w tym celu nie musiał byc konsumowany, wystarczyło noszenie przy sobie ususzonego kawałka w charakterze amuletu. Poszczególne plemiona podchodziły do pejotlu z różnym nastawieniem, o niektórych wiadomo, że w dużym stopniu się go obawiały, podczas gdy członkowie innych odnosili się do niego z dużą ufnością.
W najbardziej znanych obyczajach plemienia Huiczoli (Wixarika) pejotl jest utożsamiany z mającym ogromne znaczenie kultowe jeleniem, toteż musi być "upolowany" z pomocą łuku i strzał. W tym celu Indianie ci pod przewodnictwem maraka'ame odbywają coroczną pielgrzymkę do Wirikuta, świętej ziemi gdzie rośnie pejotl i gdzie — jak wierzą — nawiązują kontakt z bóstwami. Wirikuta objęta jest federalną ochroną jako naturalne miejsce kultu będące częścią meksykańskiego dziedzictwa kulturowego.
W USA działa — reprezentujący "nowy" kult - Native American Church (Kościół Tubylczoamerykański), zrzeszający wedle szacunków 250 000 członków. W ramach nabożeństw Koscioła, będących mieszanką wierzeń tradycyjnych i chrześcijaństwa, pejotl przyjmowany jest jako sakrament, uzdrawiający ducha i umożliwiający poznanie woli Boga. NAC jest raczej federacją Kościołów, niż organizacją scentralizowaną, toteż część doktryn i stopnień przesunięcia na osi tradycyjne wierzenia-chrzescijaństwo bywa lokalnie zróżnicowany.
Lophophora ma również działanie stymulujące i w wielu plemionach żuto ją, suszoną, przed rytualnymi wyścigami lub bitwą. Zawarte w niej alkaloidy sprawiały że przez długi czas zawodnicy nie czuli zmęczenia ani głodu, a wielu z nich mogło przebiec nawet 100km w równikowym upale. Najsławniejszymi biegaczami sąi członkowie plemienia Tarahumara z północnego Meksyku.
Sposoby przyjmowania, dawkowanie i zagrożenia
Pejotl, a konkretnie jego nadziemna, nazywana guzikiem ("button") zielona część, jest zazwyczaj po prostu zjadany, bez żadnej specjalnej obróbki, w postaci świeżej lub ususzonej. Możliwe jest również oczywiście sporządzenie z niego naparu.
Dawkowanie świeżego pejotlu (wg. wskazówek Erowid)
Lekko: 3 - 6 średnich guzików (waga ok. 50 - 100 g)
Średnio: 6 - 12 średnich guzików (waga ok.100 - 150 g)
Mocno: 8 - 16 średnich guzików (waga ok. 150 - 200 g)
Bardzo mocno: ponad 15 guzików (ponad 200 g)
Dawkowanie ususzonego pejotlu (wg. wskazówek Erowid)
Lekko: 3 - 6 średnich guzików (waga ok. 10 - 20 g)
Średnio: 6 - 12 średnich guzików (waga ok.20 - 30 g)
Mocno: 8 - 16 średnich guzików (waga ok. 30 - 40 g)
Bardzo mocno: ponad 15 guzików (ponad 40 g)
Jak wynika z powyższego, zazwyczaj ilościowo konsumuje się taką samą liczbę guzików niezależnie od tego, czy materiał jest świeży, czy suchy - w procesie suszenia następuje wprawdzie degradacja części alkaloidów, ale uważa się, że w stopniu pomijalnym. Jak w wypadku każdej substancji lepiej jest kierować się wagą, niż przeliczać na sztuki.
Przyjmuje się, że "średni guzik" to egzemplarz o średnicy przkeraczajacej nieco 2,5 centymentra. W wypadku dużych okazów, kóre moga byc cięte na plasterki, istotna może być reguła, że więcej alkaloidów zawiera górna część. Korzenia nie powinno się konsumować, najlepiej zresztą pozostawić go w podłożu, ponieważ częśc nadziemna może wówczas odrosnąć.
Zawartość alkaloidów między roślinami w różnym wieku i pochodzącymi z różnych stanowisk może się znacząco wahać.
Funkcjonowanie na rynku lub w podziemiu
Chemia i farmakologia substancji
Uzależnienie i sposoby jego leczenia
Status prawny w poszczególnych krajach
Polska
Obecność substancji / rośliny w dziełach kultury i dyskursie społecznym
Indianie Ameryki Północnej, szczególnie plemiona zamieszkujące obszary Wielkich Równin, wyznają religię zwaną pejotyzmem. Jest to religia synkretyczna, a jej nazwa wywodzi się od słowa peyotl, meksykańskiej nazwy rośliny z rodziny kaktusowatych, której ojczyzną jest północny Meksyk - otrzymuje się z niej używkę, zwaną pejotl. Spożycie tej rośliny wywołuje w pierwszej fazie bóle głowy, nudności, ślinotok, natomiast w drugiej - ożywienie umysłowe, poczucie błogiego nastroju oraz stany halucynacyjne. Miejscowa ludność wykorzystywała ją nie tylko w swoich praktykach religijnych, ale także leczniczych.
Pejotyzm jako religia łącząca znaczną część Indian Ameryki Północnej mógł pojawić się dopiero wówczas, gdy doszło - w następstwie ekspansji napływowej ludności białej - do takich zasadniczych zmian w życiu krajowców, jak porzucenie koczowniczego i przejście do osiadłego trybu życia, przemieszczenie się różnych (nierzadko zantagonizowanych) plemion indiańskich, załamanie się tradycyjnej kultury indiańskiej oraz zaadaptowanie wielu elementów kultury ludności białej, narodzenie się świadomości ponadplemiennej, a także ideologii panindiańskiej.
Proces tych zmian szczególnie intensywnie przebiegał w XIX wieku. Klęska Siuksów pod Wounded Knee w 1890 roku wpłynęła na wzrost liczby zwolenników pejotyzmu, religii, która w swej doktrynie społecznej głosiła konieczność przystosowania się do istniejących warunków oraz koegzystencji z białymi. W końcu XIX i w pierwszych dziesięcioleciach XX wieku upowszechniła się wśród plemion Wielkich Równin. Do jej najwcześniejszych wyznawców należeli Indianie z plemion: Apaczów Meskalero, Apaczów Lipan, Kiowa, Komanczów i Czejenów. Liczebnemu wzrostowi zwolenników pejotyzmu towarzyszyły próby utworzenia jednolitej organizacji oraz oficjalnego przedstawicielstwa. W 1914 roku powołano w Oklahomie Kościół Pierworodny Indian Oto (podobne przedstawicielstwa utworzyły również inne plemiona). W 1918 roku w El Reno (Oklahoma) doszło do spotkania przedstawicieli gmin wyznaniowych Czejenów, Indian Oto, Kiowa, Osedżów, Komanczów i Apaczów, którzy powołali do istnienia Kościół Amerykański (Native American Church). Kościół ten został oficjalnie uznany przez władze Stanów Zjednoczonych; dzisiaj skupia zdecydowaną większość wyznawców pejotyzmu. Pomimo niechętnego, a niekiedy wręcz wrogiego stosunku białej ludności (jego członkom stawiano między innymi zarzuty kultywowania indiańskiego separatyzmu, praktykowania narkomanii, a nawet składania ofiar z ludzi), poszerzał on nieustannie swoje wpływy.
W doktrynie pejotyzmu widoczne jest łączenie elementów tradycyjnych wierzeń indiańskich z wierzeniami chrześcijańskimi; niektórzy z wyznawców tej religii, na przykład Indianie z plemienia Ute, traktują ją jako indiańską odmianę chrześcijaństwa. W tradycji indiańskiej głęboko zakorzeniona była idea Wielkiego Ducha (Manitu), przenikającego całą rzeczywistość i sprawującego nieustanną kontrolę nad wszystkimi wydarzeniami - tutaj utożsamiany jest on z Bogiem Ojcem, przy czym w wierzeniach jednych plemion przypisywana jest mu rola stwórcy wszechrzeczy, w innych zaś odmawia się mu takich kreacyjnych zdolności. Zapożyczony z wierzeń indiańskich Ptak Wodny oraz Duch Pejotowy przyjmują wiele atrybutów chrześcijańskiego Ducha Świętego; Duch Pejotowy, a także Pejotowa Kobieta utożsamiane bywają z Jezusem. Pejotystyczny panteon bóstw i istot wyposażonych w nadprzyrodzone moce jest bogaty oraz zróżnicowany.
Główną rolę odgrywa w tej religii wiara w niezwykłą moc peyotlu, rośliny, którą Indianie mieli otrzymać bezpośrednio od Boga w celu ulżenia ich doczesnym niedolom oraz wspomożenia w kontaktach z siłami nadprzyrodzonymi. Roślinie tej przypisywana jest również moc oświecania umysłu ludzkiego i pomagania w realizacji pejotystycznego kodeksu moralnego. Kodeks ten - określany mianem Pejotowej Drogi - ma u podstaw zasadę wszechogarniającej braterskiej miłości, bezwarunkowego opiekowania się rodziną, liczenia tylko na siebie oraz nieużywania alkoholu. Z bardziej szczegółowych wskazań wynika, że człowiek powinien być uczciwy, dobroczynny, łagodny, opanowany, pracowity, gospodarny i oszczędny (ale nie skąpy).
Przemieszanie elementów indiańskiej tradycji z elementami wiary chrześcijańskiej widoczne jest również w sferze pejotystycznej obrzędowości. Pomimo sporego zróżnicowania, ma ona wiele cech wspólnych wszystkim grupom wyznawców. Tak więc uroczystości religijne (nazywane "spotkaniami") zaczynają się zwykle w sobotę wieczorem i trwają do wieczora dnia następnego. Odbywają się one w specjalnie do tego celu przystosowanym namiocie, baraku lub czasami na wolnym powietrzu. W miejscu sakralnym Przywódca uroczystości wcześniej przygotowuje ołtarz - stanowi go kopczyk w kształcie półksiężyca usypany z ziemi, przed którym płonie ognisko. Do przedmiotów rytualnych należą: bęben, wachlarz z piór, grzechotka, laska, z reguły ozdobiona na końcu pękiem piór, gwizdek, a niekiedy również Biblia (kładziona jest na ołtarzu, obok woreczka z plastrami peyotlu).
Biorący udział w uroczystości wprowadzani są przez Przywódcę do świątyni lub na wyznaczony na wolnym powietrzu obszar sakralny i zajmują miejsca w półkolu. W czynnościach obrzędowych Przywódcy pomagają Główny Bębnista, Strażnik Kadzidła Cedrowego oraz Strażnik Ognia. Spożycie peyotlu poprzedzone jest kazaniem Przywódcy, wypaleniem rytualnego papierosa, indywidualnymi i zbiorowymi modlitwami oraz oczyszczeniem ust liściem szałwii.
Po spożyciu pierwszej porcji peyotlu (z reguły nie więcej niż czterech plasterków) następują rytualne śpiewy, w których nierzadko pojawiają się zapożyczenia z pieśni chrześcijańskich - towarzyszy im bicie w bęben oraz dźwięk grzechotki. Około północy zaczyna się tzw. ceremonia wody - jej rytualne picie - powtarzana nad ranem. Następuje kolejne spożycie peyotlu (w trakcie "spotkania" każdy z jego uczestników spożywa od 8 do 40 plasterków) oraz odmówienie kolejnych modlitw. Rano wszyscy uczestniczą we wspólnym śniadaniu, a po południu w obiedzie.