Metylofenidat: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja przejrzana] | [wersja przejrzana] |
| (Nie pokazano 12 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 10: | Linia 10: | ||
== Informacje ogólne == | == Informacje ogólne == | ||
Metylofenidat (MPH) | |||
'''Metylofenidat''' (znany również jako MPH, MPD oraz między innymi pod nazwami handlowymi Ritalin, Concerta i Methylin) to klasyczna substancja pobudzająca z klasy fenidatów. Jest to związek macierzysty podstawionych fenidatów, rodziny stymulantów, która obejmuje etylofenidat, izopropylofenidat i inne. Mechanizm działania polega na zwiększaniu stężenia neuroprzekaźników dopaminy i noradrenaliny. | |||
Po raz pierwszy został zsyntetyzowany w 1944 roku i został zatwierdzony do użytku medycznego w Stanach Zjednoczonych w 1955 roku. Pierwotnie był sprzedawany przez szwajcarską firmę CIBA (obecnie Novartis). Jest zatwierdzony do leczenia zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) i narkolepsji. Jest często stosowany przez studentów z lub bez ADHD jako środek wzmacniający funkcje poznawcze i pomoc w nauce. | |||
Subiektywne efekty obejmują stymulację, poprawę koncentracji, zwiększenie motywacji, zwiększenie libido, tłumienie apetytu i euforię. Zwykle przyjmuje się go doustnie, ale można go również wdmuchiwać lub podawać doodbytniczo. Efekty są porównywalne z amfetaminą, jednak według doniesień wywołuje mniej euforii i ogólnie ma mniejszą wartość rekreacyjną. Niektórzy użytkownicy zgłaszają również, że powoduje silniejszy powrót do zdrowia w porównaniu z amfetaminą. | |||
Ma umiarkowany potencjał nadużywania. Przewlekłe stosowanie (tj. wysokie dawki, wielokrotne podawanie) wiąże się z kompulsywnym ponownym podawaniem, rosnącą tolerancją i uzależnieniem psychicznym. Zaleca się stosowanie praktyk redukcji szkód podczas używania tej substancji. | |||
=== Opracowania naukowe === | === Opracowania naukowe === | ||
| Linia 30: | Linia 37: | ||
== Sposoby przyjmowania, dawkowanie i zagrożenia == | == Sposoby przyjmowania, dawkowanie i zagrożenia == | ||
a) Doustnie: | '''Przeciętne dawkowanie''': | ||
a) '''Doustnie''': | |||
*Minimalnie: 5-10 mg, | *Minimalnie: 5-10 mg, | ||
*Łagodnie: 10-20 mg, | *Łagodnie: 10-20 mg, | ||
| Linia 39: | Linia 47: | ||
*Ciężko: >80 mg. | *Ciężko: >80 mg. | ||
b) Donosowo: | |||
b) '''Donosowo''': | |||
*Minimalnie: 5-10 mg, | *Minimalnie: 5-10 mg, | ||
*Łagodnie: 10-15 mg, | *Łagodnie: 10-15 mg, | ||
| Linia 46: | Linia 55: | ||
*Ciężko: >50 mg. | *Ciężko: >50 mg. | ||
Główne działania niepożądane metylofenidatu: | |||
'''Główne działania niepożądane metylofenidatu''': | |||
*Bezsenność | *Bezsenność | ||
*Szczękościsk | *Szczękościsk | ||
| Linia 54: | Linia 64: | ||
*Potliwość | *Potliwość | ||
*Wzrost ciśnienia, tętna, rozszerzenie źrenic, zwężenie naczyń (działanie noradrenergiczne). | *Wzrost ciśnienia, tętna, rozszerzenie źrenic, zwężenie naczyń (działanie noradrenergiczne). | ||
Po ustąpieniu działania stymulantów, zwłaszcza zażywanych przez dłuższy czas, często występuje stan zwany potocznie ,,zjazdem”, ,,zejściem”, tudzież ,,zwałą”. Objawia się on drażliwością, obniżonym nastrojem, sennością, ogólnym osłabieniem, bólami głowy i znacznie zwiększonym apetytem. | Po ustąpieniu działania stymulantów, zwłaszcza zażywanych przez dłuższy czas, często występuje stan zwany potocznie ,,zjazdem”, ,,zejściem”, tudzież ,,zwałą”. Objawia się on drażliwością, obniżonym nastrojem, sennością, ogólnym osłabieniem, bólami głowy i znacznie zwiększonym apetytem. | ||
| Linia 63: | Linia 74: | ||
== Chemia i farmakologia substancji == | == Chemia i farmakologia substancji == | ||
Metylofenidat jest syntetyczną cząsteczką z klasy podstawionych fenetyloamin i podstawionych fenidatów. Zawiera rdzeń fenetyloaminowy z pierścieniem fenylowym związanym z grupą aminową (-NH2) poprzez łańcuch etylowy. | |||
Jest strukturalnie podobny do amfetaminy, z podstawieniem w Rα, które jest włączone do pierścienia piperydyny kończącego się na końcowej aminie łańcucha fenetyloaminy. Dodatkowo zawiera octan metylu związany z Rβ swojej struktury. | |||
Metylofenidat działa przede wszystkim jako inhibitor wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy (NDRI). Jest najbardziej aktywny w modulowaniu poziomu dopaminy i, w mniejszym stopniu, noradrenaliny. Metylofenidat wiąże się i blokuje transportery dopaminy i noradrenaliny. | |||
Chociaż zarówno amfetamina, jak i metylofenidat są dopaminergiczne, należy zauważyć, że ich metody działania są nieco odmienne. W szczególności, metylofenidat jest inhibitorem wychwytu zwrotnego dopaminy, podczas gdy amfetamina jest zarówno środkiem uwalniającym, jak i inhibitorem wychwytu zwrotnego dopaminy i noradrenaliny. Każdy z tych leków ma odpowiedni wpływ na noradrenalinę, który jest słabszy niż ich wpływ na dopaminę. | |||
Mechanizm działania metylofenidatu na uwalnianie dopaminy i noradrenaliny jest nadal przedmiotem dyskusji, ale zasadniczo różni się od większości innych pochodnych fenetyloaminy, ponieważ uważa się, że metylofenidat zwiększa ogólną szybkość wypalania, podczas gdy amfetamina zmniejsza szybkość wypalania i odwraca przepływ monoamin poprzez aktywację TAAR1. | |||
== Uzależnienie i sposoby jego leczenia == | == Uzależnienie i sposoby jego leczenia == | ||
| Linia 78: | Linia 99: | ||
=== Polska === | === Polska === | ||
Substancja '''nielegalna''' w Polsce, znajduje się na wykazie substancji psychotropowych grupy II-P. Jej posiadanie oraz handel nią są zabronione poza użyciem lekarskim na receptę. | Substancja '''nielegalna''' w Polsce, znajduje się na wykazie substancji psychotropowych grupy II-P. Jej posiadanie oraz handel nią są zabronione poza użyciem lekarskim na receptę. | ||
=== Australia === | |||
Metylofenidat jest substancją kontrolowaną "Schedule 8". Takie leki muszą być przechowywane w zamykanym sejfie, a ich posiadanie bez recepty wiąże się z wysokimi grzywnami, a nawet karą pozbawienia wolności. | |||
=== Austria === | |||
Metylofenidat jest legalny do użytku medycznego zgodnie z AMG (Arzneimittelgesetz Österreich) i nielegalny w przypadku sprzedaży lub posiadania bez recepty zgodnie z SMG (Suchtmittelgesetz Österreich). | |||
=== Kanada === | |||
Metylofenidat jest wymieniony w Wykazie III Ustawy o kontrolowanych narkotykach i substancjach (wraz z LSD, grzybami psychodelicznymi i meskaliną). Posiadanie go bez recepty jest nielegalne zgodnie z częścią G (sekcja G.01.002) przepisów dotyczących żywności i leków na mocy ustawy o żywności i lekach. | |||
=== Niemcy === | |||
Metylofenidat jest substancją kontrolowaną zgodnie z Anlage III BtMG. Może być przepisywany wyłącznie na receptę na środki odurzające. | |||
=== Nowa Zelandia === | |||
Metylofenidat jest "substancją kontrolowaną klasy B2". Za nielegalne posiadanie grozi kara sześciu miesięcy pozbawienia wolności, a za dystrybucję grozi kara 14 lat pozbawienia wolności. | |||
=== Szwecja === | |||
Metylofenidat jest substancją kontrolowaną z listy II o uznanej wartości medycznej. Posiadanie bez recepty podlega karze do trzech lat pozbawienia wolności. | |||
=== Szwajcaria === | |||
Metylofenidat jest substancją kontrolowaną wymienioną w Verzeichnis A. Dozwolone jest jego stosowanie w celach leczniczych. | |||
=== Turcja === | |||
Metylofenidat jest substancją wydawaną wyłącznie na "czerwoną receptę" i jest nielegalny, gdy jest sprzedawany lub posiadany bez recepty. | |||
=== Anglia === | |||
Metylofenidat jest substancją kontrolowaną "klasy B". Posiadanie bez recepty wiąże się z wyrokiem do 5 lat i/lub nieograniczoną grzywną, a dostarczanie go to 14 lat i/lub nieograniczona grzywna. | |||
=== Stany Zjednoczone === | |||
Metylofenidat jest sklasyfikowany jako substancja kontrolowana z wykazu II, oznaczenie stosowane dla substancji, które mają uznaną wartość medyczną, ale wykazują wysoki potencjał nadużywania. | |||
{{info|Źródło - Psychonautwiki.org|alert-info}} | |||
{{info|Na forum hyperreala mamy dział poruszający prawne kwestie użytkowania narkotyków: https://hyperreal.info/talk/prawo.html|alert-info}} | {{info|Na forum hyperreala mamy dział poruszający prawne kwestie użytkowania narkotyków: https://hyperreal.info/talk/prawo.html|alert-info}} | ||
== Obecność substancji / rośliny w dziełach kultury i dyskursie społecznym == | == Obecność substancji / rośliny w dziełach kultury i dyskursie społecznym == | ||
Aktualna wersja na dzień 18:14, 5 sty 2024
Klasyfikacja podstawowa
Metka substancji
hyperreal.info
Tripraporty na NeuroGroove: http://neurogroove.info/tagi/chemia/Inne
Dyskusja na forum Talk: https://hyperreal.info/talk/topic21428.html
Wzór chemiczny
![[]](/wzory/Metylofenidat.svg)
O=C(OC)C(C1CCCCN1)C2=CC=CC=C2Inne nazwy substancji
2-fenylo-2-(piperydyn-2-ylo)octan metylu, Ritalin, MPH
Odmiany nazwy substancji
metylofenidatu, metylofenidatem, metylofenidatowi, metylofenidacie, Ritalinu, Ritalinem, Ritalinowi, Ritalinie
Wikipedia
Na polskiej Wikipedii substancji poświęcona jest strona: https://pl.wikipedia.org/wiki/metylofenidat
Informacje ogólne
Metylofenidat (znany również jako MPH, MPD oraz między innymi pod nazwami handlowymi Ritalin, Concerta i Methylin) to klasyczna substancja pobudzająca z klasy fenidatów. Jest to związek macierzysty podstawionych fenidatów, rodziny stymulantów, która obejmuje etylofenidat, izopropylofenidat i inne. Mechanizm działania polega na zwiększaniu stężenia neuroprzekaźników dopaminy i noradrenaliny.
Po raz pierwszy został zsyntetyzowany w 1944 roku i został zatwierdzony do użytku medycznego w Stanach Zjednoczonych w 1955 roku. Pierwotnie był sprzedawany przez szwajcarską firmę CIBA (obecnie Novartis). Jest zatwierdzony do leczenia zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) i narkolepsji. Jest często stosowany przez studentów z lub bez ADHD jako środek wzmacniający funkcje poznawcze i pomoc w nauce.
Subiektywne efekty obejmują stymulację, poprawę koncentracji, zwiększenie motywacji, zwiększenie libido, tłumienie apetytu i euforię. Zwykle przyjmuje się go doustnie, ale można go również wdmuchiwać lub podawać doodbytniczo. Efekty są porównywalne z amfetaminą, jednak według doniesień wywołuje mniej euforii i ogólnie ma mniejszą wartość rekreacyjną. Niektórzy użytkownicy zgłaszają również, że powoduje silniejszy powrót do zdrowia w porównaniu z amfetaminą.
Ma umiarkowany potencjał nadużywania. Przewlekłe stosowanie (tj. wysokie dawki, wielokrotne podawanie) wiąże się z kompulsywnym ponownym podawaniem, rosnącą tolerancją i uzależnieniem psychicznym. Zaleca się stosowanie praktyk redukcji szkód podczas używania tej substancji.
Opracowania naukowe
Autorskie zdjęcia i filmy związane z substancją
Otrzymywanie / pozyskiwanie
Zastosowanie
Zastosowanie medyczne
MPH jest w Polsce zarejesteowany jako lek. W medycynie najważniejszymi wskazaniami do jego stosowania są: zespoły nadpobudliwości psychoruchowej / deficytu uwagi (ADHD / ADD) oraz narkolepsja; w przeszłości metylofenidat stosowano także do leczenia osób otyłych celem zmniejszenia łaknienia.
Zastosowanie rekreacyjne
Poza wskazaniami medycznymi stosowany jest między innymi w celu poprawienia wydajności (zwłaszcza przez uczniów, studentów i ludzi intensywnie pracujących umysłowo), zwiększenia produktywności i koncentracji, poprawy pamięci krótkotrwałej (np. nauka na kolokwium, sprawdzian, egzamin), zniesienia zmęczenia czy poprawy nastroju.
Inne zastosowania
Obecnie nadal niekiedy spotyka się ze stosowaniem metylofenidatu celem zmniejszenia apetytu przez osoby otyłe lub cierpiące na zaburzenia odżywiania.
Sposoby przyjmowania, dawkowanie i zagrożenia
Przeciętne dawkowanie:
a) Doustnie:
- Minimalnie: 5-10 mg,
- Łagodnie: 10-20 mg,
- Standardowo: 20-50 mg,
- Mocno: 50-80 mg,
- Ciężko: >80 mg.
b) Donosowo:
- Minimalnie: 5-10 mg,
- Łagodnie: 10-15 mg,
- Standardowo: 15-30 mg,
- Mocno: 30-50 mg,
- Ciężko: >50 mg.
Główne działania niepożądane metylofenidatu:
- Bezsenność
- Szczękościsk
- Brak apetytu
- Lęk
- Apatia (częściej zgłaszana w dawkach medycznych)
- Potliwość
- Wzrost ciśnienia, tętna, rozszerzenie źrenic, zwężenie naczyń (działanie noradrenergiczne).
Po ustąpieniu działania stymulantów, zwłaszcza zażywanych przez dłuższy czas, często występuje stan zwany potocznie ,,zjazdem”, ,,zejściem”, tudzież ,,zwałą”. Objawia się on drażliwością, obniżonym nastrojem, sennością, ogólnym osłabieniem, bólami głowy i znacznie zwiększonym apetytem.
Funkcjonowanie na rynku lub w podziemiu
W Polsce wszystkie preparaty zawierające metylofenidat (Concerta, Medikinet, Medikinet CR) są dostępne na specjalną receptę narkotyczną (recepta Rpw). Ilość leku musi na niej być wypisana słownie i nie może przekraczać tej wymaganej na 90 dni kuracji. Kod recepty Rpw na drugiej pozycji posiada cyfrę 2, a na dwudziestej cyfrę 9. Leki o tej kategorii dostępności (w tym metylofenidat) przechowywane są w aptekach w zamkniętych sejfach.
Praktycznie jedyną opcją zdobycia metylofenidatu jest recepta od lekarza lub nabycie go od innej osoby / z ogłoszenia w Internecie (nielegalny, czarny rynek). Samodzielna synteza jest rzadko spotykana.
Chemia i farmakologia substancji
Metylofenidat jest syntetyczną cząsteczką z klasy podstawionych fenetyloamin i podstawionych fenidatów. Zawiera rdzeń fenetyloaminowy z pierścieniem fenylowym związanym z grupą aminową (-NH2) poprzez łańcuch etylowy.
Jest strukturalnie podobny do amfetaminy, z podstawieniem w Rα, które jest włączone do pierścienia piperydyny kończącego się na końcowej aminie łańcucha fenetyloaminy. Dodatkowo zawiera octan metylu związany z Rβ swojej struktury.
Metylofenidat działa przede wszystkim jako inhibitor wychwytu zwrotnego noradrenaliny i dopaminy (NDRI). Jest najbardziej aktywny w modulowaniu poziomu dopaminy i, w mniejszym stopniu, noradrenaliny. Metylofenidat wiąże się i blokuje transportery dopaminy i noradrenaliny.
Chociaż zarówno amfetamina, jak i metylofenidat są dopaminergiczne, należy zauważyć, że ich metody działania są nieco odmienne. W szczególności, metylofenidat jest inhibitorem wychwytu zwrotnego dopaminy, podczas gdy amfetamina jest zarówno środkiem uwalniającym, jak i inhibitorem wychwytu zwrotnego dopaminy i noradrenaliny. Każdy z tych leków ma odpowiedni wpływ na noradrenalinę, który jest słabszy niż ich wpływ na dopaminę.
Mechanizm działania metylofenidatu na uwalnianie dopaminy i noradrenaliny jest nadal przedmiotem dyskusji, ale zasadniczo różni się od większości innych pochodnych fenetyloaminy, ponieważ uważa się, że metylofenidat zwiększa ogólną szybkość wypalania, podczas gdy amfetamina zmniejsza szybkość wypalania i odwraca przepływ monoamin poprzez aktywację TAAR1.
Uzależnienie i sposoby jego leczenia
Metylofenidat, zwłaszcza wciągany do nosa, palony lub wstrzykiwany, może powodować uzależnienie psychiczne. Objawia się ono m.in.:
- silną chęcią przyjęcia kolejnej dawki,
- zwiększoną tolerancją, gdzie poprzednie dawki przestają już dawać oczekiwany efekt,
- pogorszonym samopoczuciem po odstawieniu (nie dochodzi jednak do uzależnienia fizycznego),
- utrudnionym funkcjonowaniem ,,na czysto”,
- pogorszeniem nastroju, zaburzeniami emocjonalnymi; w skrajnych przypadkach może dojść do psychozy (tzw. ,,psychoza amfetaminowa”, aczkolwiek odnosi się ogółem do stymulantów, nie tylko do amfetaminy).
Status prawny w poszczególnych krajach
Polska
Substancja nielegalna w Polsce, znajduje się na wykazie substancji psychotropowych grupy II-P. Jej posiadanie oraz handel nią są zabronione poza użyciem lekarskim na receptę.
Australia
Metylofenidat jest substancją kontrolowaną "Schedule 8". Takie leki muszą być przechowywane w zamykanym sejfie, a ich posiadanie bez recepty wiąże się z wysokimi grzywnami, a nawet karą pozbawienia wolności.
Austria
Metylofenidat jest legalny do użytku medycznego zgodnie z AMG (Arzneimittelgesetz Österreich) i nielegalny w przypadku sprzedaży lub posiadania bez recepty zgodnie z SMG (Suchtmittelgesetz Österreich).
Kanada
Metylofenidat jest wymieniony w Wykazie III Ustawy o kontrolowanych narkotykach i substancjach (wraz z LSD, grzybami psychodelicznymi i meskaliną). Posiadanie go bez recepty jest nielegalne zgodnie z częścią G (sekcja G.01.002) przepisów dotyczących żywności i leków na mocy ustawy o żywności i lekach.
Niemcy
Metylofenidat jest substancją kontrolowaną zgodnie z Anlage III BtMG. Może być przepisywany wyłącznie na receptę na środki odurzające.
Nowa Zelandia
Metylofenidat jest "substancją kontrolowaną klasy B2". Za nielegalne posiadanie grozi kara sześciu miesięcy pozbawienia wolności, a za dystrybucję grozi kara 14 lat pozbawienia wolności.
Szwecja
Metylofenidat jest substancją kontrolowaną z listy II o uznanej wartości medycznej. Posiadanie bez recepty podlega karze do trzech lat pozbawienia wolności.
Szwajcaria
Metylofenidat jest substancją kontrolowaną wymienioną w Verzeichnis A. Dozwolone jest jego stosowanie w celach leczniczych.
Turcja
Metylofenidat jest substancją wydawaną wyłącznie na "czerwoną receptę" i jest nielegalny, gdy jest sprzedawany lub posiadany bez recepty.
Anglia
Metylofenidat jest substancją kontrolowaną "klasy B". Posiadanie bez recepty wiąże się z wyrokiem do 5 lat i/lub nieograniczoną grzywną, a dostarczanie go to 14 lat i/lub nieograniczona grzywna.
Stany Zjednoczone
Metylofenidat jest sklasyfikowany jako substancja kontrolowana z wykazu II, oznaczenie stosowane dla substancji, które mają uznaną wartość medyczną, ale wykazują wysoki potencjał nadużywania.