Modafinil

Klasyfikacja podstawowa

Metka substancji

hyperreal.info

Tripraporty na NeuroGroove: http://neurogroove.info/tagi/chemia/Inne

Dyskusja na forum Talk: https://hyperreal.info/talk/modafinil-t31728.html

Wzór chemiczny

NC(=O)CS(=O)C(C1=CC=CC=C1)C1=CC=CC=C1

Inne nazwy substancji

(±)-2-(benzhydrylosulfinylo)acetamid

Uwaga! Zawartości metki nie edytujemy w Kuchni [H]yperreala. Jest ona generowana automatycznie z repozytorium https://github.com/hyperreal/Substancje - zapraszamy do współpracy przy tworzeniu tej listy na GitHubie.

Wikipedia

Na polskiej Wikipedii substancji poświęcona jest strona: https://pl.wikipedia.org/wiki/Modafinil

Informacje ogólne

Modafinil (handl. Provigil, Modalert), jest środkiem pobudzającym, podtrzymującym stan czuwania. Opatentowany został w 1979 przez francuza Louisa Lafona, a wprowadzony na rynek pod koniec XX wieku. Z czasem zyskał popularność, jako środek niwelujący senność i wspomagający procesy poznawcze.W medycynie stosowany jest w leczeniu nadmiernej senności dziennej przy narkolepsji, a również w leczeniu ADHD. Główną grupą stosującą modafinil są jednak kierowcy, juppies i studenci, od których wymaga się większego wysiłku niż są w stanie znieść ich organizmy. Jedną z zasad branży farmaceutycznej jest sprzedaż i promocja leków z ukierunkowaniem na leczenie ludzi chorych, lecz pomimo tego koncern sprzedający modafinil, Cephalon, reklamował go jako środek, dzięki któremu możliwe jest wyeliminowanie snu, np. u osób pracujących w kilku strefach czasowych, tzw. jet-lag, w wynik czego niedawno sąd zadecydował o nałożeniu na wspomniany koncern wysokiej grzywny pieniężnej.

Otrzymywanie / pozyskiwanie

---

Lafon, syntezując modafinil po raz pierwszy, wykorzystał dość kłopotliwą drogę z użyciem toksycznych substratów (m.in. chlorku tionylu), co znacznie ograniczało stosowalność jego metody w amatorskiej preparatyce, jednak od tamtego czasu opracowano kilka prostszych dróg, np. wychodząc z benzhydrolu, tiomocznika i chloroacetamidu (US Patent App. 11/091,215), czy z benzhydrolu, tiosiarczanu sodu i chloroacetamidu (Russ Chem Bull. 2010 ;59:91-101). Ze względu na prostotę, opisany zostanie poniżej ostatni sposób.

Otrzymywanie modafinilu:

Poniższa procedura pozwala otrzymać modafinil z wydajnością ok. 90%, przeprowadzając reakcje w temp 60-80°C i otrzymując trudno rozpuszczalny w wodzie, łatwy w obróbce, produkt.

1) siarczan karbamylo-sodowy (H2N-C(=O)-CH2-S-S(=O)(=O)(-O-Na+)

Mieszaninę pięciowodnego tiosiarczanu sodu (500g, 2.01 mola) i 200g (2.14 mola) chloroacetamidu w 500ml wody ogrzewano z mieszaniem w temp. 60-70°C do rozpuszczenia amidu. Ogrzewanie przerwano, pozwalając mieszaninie ochłodzić się do temperatury pokojowej. Następnie mieszaninę ochłodzono do 10°C i odsączono powstały produkt, przemyto metanolem i wysuszono w temp. 70-80°C. Otrzymano 278g (wyd. 72%) soli. Związek nie posiada konkretnej temp. topnienia i częściowo rozkłada się w temp. powyżej 200°C (t. t. 180-203°C).

2) 2-benzhydrylotioacetamid

Mieszaninę 18,4g (0.1 mola) benzhydrolu, 28g uprzednio otrzymanego związku (0.15 mola), 100ml 80% kwasu mrówkowego i 25 ml wody ogrzewano, mieszając, w temp. 60°C do kompletnej homogenizacji (ok. 20 min). Następnie ochłodzono mieszaninę do temp. pokojowej i dodano 100ml wody. Otrzymany osad tioacetamidu odsączono i wysuszono w temp. pokojowej. Otrzymano 24g (wyd. 92% z benzhydrolu). T. topn. 109-110°C.

3) modafinil

Roztwór poprzednio otrzymanego tioacetamidu (5.1g, 0.02 mola) w 20 ml 80% k. mrówkowego i 5ml wody energicznie mieszano przez 1 godzinę, dodając w 0,5ml porcjach 2,5ml 33% nadtlenku wodoru, utrzymując temp. poniżej 10°C. Po zakończeniu reakcji dodano 40ml wody i odsączono produkt, przemyto wodą i wysuszono na powietrzu w temp. pokojowej. Otrzymano 5.1g (93%) modafinilu. T. topn. 164-165°C.

Zastosowanie

Zastosowanie medyczne

Modafinil jest używany w leczeniu narkolepsji.

Zastosowanie rekreacyjne

Ze względu na swój atypowy charakter działania, substancja praktycznie pozbawiona jest jakiegokolwiek potencjału rekreacyjnego.

Chemia i farmakologia substancji

Mechanizm działania modafinilu nie jest do końca poznany (stan na 2010), można jednak stwierdzić, że nie działa on w sposób podobny do amfetamin, dzięki czemu można się spodziewać mniejszych skłonności do nadużyć. Modafinil, przez obecność centrum stereogenicznego na atomie siarki (co jest dość rzadkie, zwykle centra stereogeniczne umiejscowione są na atomie węgla) występuje w postaci mieszaniny dwóch enancjomerów, których farmakokinetyka jest inna. Pomimo, że racemiczny modafinil jest wystarczająco efektywny, wprowadzono na rynek takze armodafinil, tj. enancjomer R wspomnianego związku.

Modafinil jest syntetyczną cząsteczką z klasy związków benzhydrylowych. Związki benzhydrylowe składają się z dwóch pierścieni benzenowych przyłączonych do pojedynczej cząsteczki węgla. Modafinil jest klasyfikowany jako sulfinylowa cząsteczka benzhydrylowa, ponieważ zawiera również grupę sulfinylową, cząsteczkę siarki podwójnie związaną z cząsteczką tlenu, przyłączoną do węgla grupy benzhydrylowej. Od tej grupy siarkowej przy R2, grupa acetamidowa jest związana przy wolnym węglu poprzez grupę karbonylową z końcową grupą aminową. Modafinil jest strukturalnie analogiczny do fluorafinilu, innego stymulanta benzhydrylowego.

Podczas gdy modafinil jest mieszaniną racemiczną, podobny lek, armodafinil, składa się tylko z (-)-(R)-enancjomeru modafinilu. Modafinil jest wysoce przebadanym związkiem, z wieloma pochodnymi stworzonymi i przebadanymi.

Uzależnienie i sposoby jego leczenia

Pamiętaj! Hyperreal posiada spis placówek pomocy uzależnionym: https://hyperreal.info/help

Status prawny w poszczególnych krajach

Polska

Modafinil jest substancją kontrolowaną i zakupienie go bez recepty jest nielegalne w Polsce, natomiast adrafinil (substancja, która metabolizuje się w modafinil) jest nieuregulowany i może zostać legalnie zakupiony bez recepty.