GBL
Klasyfikacja podstawowa
Metka substancji
hyperreal.info
Tripraporty na NeuroGroove: http://neurogroove.info/tagi/chemia/gbl-gamma-butyrolakton
Dyskusja na forum Talk: https://hyperreal.info/talk/gbl-ghb.html
Wzór chemiczny
![[]](/wzory/GBL.svg)
O=C1CCCO1Inne nazwy substancji
gammabutyrolakton, dihydro 2(3H)-furanon, giebel, gwałciocha, gebels
Odmiany nazwy substancji
gieblowi, giebla, gieblem, gieblu, gebelsowi, gebelsem, gebelsa, gebelsie, gammabutyrolaktonem, gammabutyrolaktonu, gammabutyrolaktonie, gwałciochy, gwałciochą, gwałciochę, gwałciosze
Wikipedia
Na polskiej Wikipedii substancji poświęcona jest strona: https://pl.wikipedia.org/wiki/GBL
Informacje ogólne
Substancja używana jako rozpuszczalnik, pomocna np. w czyszczeniu aluminiowych felg samochodowych, znajduje też zastosowanie jako używka wywołująca rozluźnienie.
Młodzież zapomina jednak o jej skutkach ubocznych: zatruciach układu pokarmowego, utracie przytomności, śpiączce, poparzeniu strun głosowych, po dużym przedawkowaniu może nastąpić zgon. O przedawkowanie nietrudno, bo już dawka 10 ml może być śmiertelna.
Moda na GBL dotarła do Polski wraz z powracającą z Wysp emigracją. W londyńskich klubach zażywanie substancji przez młodzież jest powodem kilkunastu interwencji medycznych podczas jednego weekendu. Do szpitali trafiają osoby w stanie śpiączki po przedawkowaniu. Dlatego brytyjskie władze przymierzają się do wycofania GBL z legalnego obrotu.
- To groźne substancje, na szczęście problem z ich zażywaniem nie jest jeszcze w Polsce masowy - mówi Piotr Jabłoński, dyrektor Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii. - Monitorujemy sytuację. Musimy mieć pewność, czy GBL to tylko krótkotrwała moda, czy może przerodzić się w poważny problem.
Opracowania naukowe
Autorskie zdjęcia i filmy związane z substancją
Otrzymywanie / pozyskiwanie
Otrzymywanie GBL z THF:
Dwa sposoby otrzymywania gamma-butyrolaktoru z tetrahydrofuranu. Jedna za pomocą NaBrO3, a druga za pomocą KMnO4.
Otrzymywanie γ-butyrolaktonu (GBL) z tetrahydrofuranu przy użyciu Br2 jako utleniacza
Do ciągle mieszanej (mieszadło) mieszaniny 7,2g (0,1 mola) tetrahydrofuranu (THF) w 100ml wody dodano 15,1g bromianu sodu (NaBrO3) i 13,6g (0,1 mola) wodorosiarczanu potasu (KHSO4). Temperaturę mieszaniny utrzymywano przy 25-30°C. Mieszanie kontynuowano przez 16 godzin w temp. pokojowej dopóki cały THF przereagował. Następnie dodano 140-150ml 10% roztworu siarczan(IV) sodu (Na2SO3; by usunąć nadmiar utworzonego wolnego bromu) i 13,6g wodorosiarczanu potasu. Mieszaninę ochłodzono i przemywano 5x30ml dichlorometanem (CH2Cl2). Organiczną warstwę wysuszono nad bezwodny siarczanem(VI) magnezu (MgSO4), przesączono pod ciśnieniem i przedestylowano otrzymując γ-butyrolakton (GBL, temp. wrz. 204-205°C @ 760mm) z wydajnością 73%.
Mechanizm:
Obok GBL powstaje także kwas butano-1,4-diowy (HOOC-CH2-CH2-COOH) w wydajności 11%
NaBrO3 pełni rolę łagodnego utleniacza tworząc małe ilości wolnego bromu.
2,5 Br2 --> 5 Br-
5 Br- + BrO3- + H+ --> 3 Br2 + 3 H2O
Źródło: Tetrahedron 56, 1905-1910 (2000)
Otrzymywanie γ-butyrolaktonu z tetrahydrofuranu przy użyciu nadmanganianu potasu jako utleniacza
Do stężonego wodnego roztworu KMnO4 dodawano Al2O3 w stosunku 20:80 otrzymując pastę którą następnie ucierano w stosunku 1:1 z pięciowodnym hydratem siarczanu(VI) miedzi (CuSO4·5H2O) by uzyskać jednorodną mieszaninę. THF (2mmol) dodawano porcjami do utleniacza (~4g) w 25ml okrągłodennej kolbie wyposażonej w magnetyczne mieszadło. Mieszano przez 6 godzin w temp. pokojowej, a następnie przemyto minimalną ilością rozpuszczalnika (np. CH2Cl2) i przedestylowano otrzymując GBL o wysokiej czystości i wydajności 70%.
Źródło: Tetrahedron 42, 5833-5836 (2001)
Zastosowanie
Zastosowanie medyczne
Zastosowanie rekreacyjne
Substancja nadaje się na imprezy taneczne, domówki a także do zażywania solo. W zależności od dawki, GBL może działać pobudzająco, euforyzująco i w końcu silnie usypiająco. Efekty najbliżej można porównać do alkoholu, lecz działanie jest wyraźnie inne od niego. Najczęściej działa oszałamiająco, euforycznie, przy dobrze dobranej dawce. Wyraźnie działa empatogennie. Wszystko wydaje się ciekawe. Na niektórych działa w sposób afrodyzjakalny, aczkolwiek seks jest tutaj zaspokojeniem typowo "zwierzęcej" potrzeby, nie ma miejsca dla jakichś wyższych uczuciowo doznań.
Inne zastosowania
Ten rozpuszczalnik, choć któż by się spodziewał, ma także zastosowanie w usuwaniu zanieczyszczeń z barwników, farb, smarów czy atramentu. Rozpuszcza także niektóre tworzywa sztuczne. Bywa stosowany jako ,,pigułka gwałtu". Wykorzystanie przemysłowe GBL ma szerokie zastosowanie w przemyśle. Jednym z zastosowań tego związku jest jego wykorzystanie do syntezy butyrolaktamów. Drugim z jego zastosowań jest wykorzystanie jako rozpuszczalnika i środka czyszczącego. GBL jest wykorzystywany jako rozpuszczalnik poliakrylonitryli, octanu celulozy, metakrylanów i polistyrenu. Inne zastosowania dotyczą wykorzystania do produkcji herbicydów i środków farmaceutycznych. Jest on również wykorzystywany jako związek pośredni w syntezie DL-metioniny, piperydyny, kwasu fenylomasłowego i kwasu tiomasłowego. Biorąc pod uwagę zastosowania szczegółowe, dotyczą one usuwania wszystkich typów farb, tłuszczów, olejów, kleju, emalii, tuszu, rdzy, żywicy, gumy do żucia, graffiti, lakieru do paznokci; czyszczenia felg aluminiowych, hamulców, głowic drukujących, płytek drukowanych; usuwania chwastów, rozpuszczania polimerów oraz szerokiego zastosowania w przemyśle galwanotechnicznym. GBL w zależności od metody produkcji i stopnia jego oczyszczenia sprzedawany w różnych stopniach czystości. GBL wykorzystywany w Stanach Zjednoczonych ma czystość co najmniej 99,0 %. W przypadku GBL do zastosowań w przemyśle elektronicznym czystość wynosi 99,7 % lub nawet 99,9 %.
Sposoby przyjmowania, dawkowanie i zagrożenia
GBL jest substancją, którą niebywale łatwo jest przedawkować, dlatego NIE WOLNO odmierzać go 'na oko', lub co gorsza dolewać go innym osobom bez ich wiedzy. W celu prawidłowego dawkowania GBL powinno się stosować małą strzykawkę lub jakąś miareczkę o odpowiednio małej skali. GBL należy brać odpowiedzialnie. Jest to najważniejsza zasada. GBL jest gęstszy od wody i opada na dno szklanki. Przed spożyciem wstrząsnąć. GBL przeżera plastik, więc należy odpowiednio dobrać pojemnik. Warto myć ręce po aplikacji, chyba że ktoś lubi odciśnięte na klawiaturze linie papilarne i wyżarte klawisze. Działanie narkotyku GBL utrzymuje się średnio do trzech godzin.
1-1,5ml - działanie jest lekko wyczuwalne, może wystąpić delikatne pobudzenie i poprawa humoru. Działanie porównywalne do dwóch piw.
1,5-2,5ml - działanie mocno wyczuwalne, bardzo dobry humor aż do euforii (szczególnie przy muzyce), zawroty głowy, chęć rozmowy. Czasem duże pobudzenie seksualne. Trzeźwość umysłu większa niż w przypadku alkoholu. Równoważnik 4-5 piw.
2,5ml i więcej - chwila euforii, a następnie potężna potrzeba snu. Opadanie powiek, przysypianie. Przy większych dawkach można dosłownie zasnąć na stojąco. Jest to w zasadzie objaw przedawkowania. Czasem dochodzą do tego wymioty, drgawki, niekontrolowane zachowanie przy braku świadomości. Po większej dawce człowiek często zapada w kilkugodzinny sen, po którym budzi się całkiem trzeźwy.
Efekty pojedynczej dawki utrzymują się od 45 min do 1,5 godziny, czasem 2 godzin. Ogólnie można powiedzieć, że mniejsze dawki działają euforyzująco, a większe mocno odurzająco. Dawki powyżej 2,5ml nie są dla ludzi nieobytych z GBL-em, bo po prostu można sobie zrobić krzywdę.
Substancji GBL pod żadnym pozorem kategorycznie nie należy łączyć z alkoholem (ich działanie kumuluje się, potęguje i w większości przypadków impreza ma swój koniec). Nawet gdy ma się wrażenie, że działanie substancji już zeszło, nie należy przyjmować kolejnej porcji przed upływem 2 godzin od poprzedniej polewki (łatwo o przedawkowanie).
Funkcjonowanie na rynku lub w podziemiu
Niemal nieosiągalny w sprzedaży ulicznej.
Chemia i farmakologia substancji
- Wpływ GBL na hormon wzrostu
Wikipedia podaje, że GHB (do którego nasz GBL jest metabolizowany w organizmie) pobudza wydzielanie hormonu wzrostu. Efekt ten związany jest z oddziaływaniem GHB na receptory muskarynowe, poprzez zwiększone wydzielanie acetylocholiny.
Uzależnienie i sposoby jego leczenia
Przy odpowiednio długim i częstym zażywaniu można się uzależnić psychicznie i fizycznie. Objawy po zaprzestaniu brania po dłuższym ciągu to m.in. drgawki, pocenie się, zły nastrój lub nawet depresja, bezsenność, paranoje... Po kilku dniach abstynencji dolegliwości te mijają. Pomagają benzodiazepiny, oraz baclofen, który niweluje wszystkie objawy odstawienne gbl. Przerwanie długotrwałego ciągu poważnie zagraża życiu. Może wystąpić palpitacja serca oraz delirium.
Status prawny w poszczególnych krajach
Polska
W wyniku nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii od 1 lipca 2015 r. GBL stanowi substancję psychotropową (narkotyk) na równi z GHB.
Australia
GBL jest graniczną substancją kontrolowaną i jej import do Australii bez zezwolenia jest nielegalny. Import komercyjnej ilości narkotyku podlegającego kontroli granicznej (ponad 1 kg GBL) podlega karze dożywotniego pozbawienia wolności i/lub grzywnie w wysokości 825 000 USD.
Austria
Od 1 stycznia 2012 r. posiadanie, produkcja i sprzedaż GBL jest nielegalna na mocy NPSG (Neue-Psychoaktive-Substanzen-Gesetz Österreich).
Obecność substancji / rośliny w dziełach kultury i dyskursie społecznym
GBL jest substancją, która została nadmieniona w pierwszej polskiej hipertekstowej powieści kolaboratywnej "Piksel Zdrój" [1], gdzie jeden z bohaterów aplikuje sobie oralnie płyn do irygacji pochwy (w celach rozrywkowych) i porównuje jego smak do GBL "Z trudem wstrzymuję wymioty, choć to i tak lukier w porównaniu z Ayahuaską, albo γ-butyrolaktonem popijanym rumuńską wódką z kartonu." [2]
W innym miejscu toczy się mikroopowieść, której bohaterem jest Bruno Giebelowicz, którego nazwisko jest oczywistym i bezposrednim nawiązaniem do GBL [3]